Stilte en muziek, het een kan niet zonder het ander. Ze gaan deze maand hand in hand, de verstilde vertelster en de muzikant.

In dagblad Trouw verscheen op Stille Zaterdag 3 april onderstaand artikel, ‘De stilte van Pippa’, geschreven door haar moeder Marlies Kieft. Over het mysterie, het elkaar zien voorbij de woorden, over wanhoop en een lichtje en bovenal over de kracht van liefde.
Daar gaat het ook over in het daaropvolgende stukje ‘Jong en oud… wat bezielt ons?’, een voorproefje op de dienst op 25 april 2021 ‘Songs in the key of life’ in de Keizersgrachtkerk te Amsterdam. Live te volgen vanaf 10.30 uur via www.keizersgrachtkerk.nl
Dat beide artikelen je mogen inspireren!

De stilte van Pippa
Pippa (20) die geboren is met het Syndroom van Down veranderde na de eerste corona lockdown van een opgewekt en beweeglijk meisje in een sombere schim. Haar danspassen verdwenen en daarna ook haar woorden. Ruim een half jaar heeft ze gezwegen.

Het lukte ons als ouders niet goed om onze dochter uit te leggen waarom in april vorig jaar alles stopte. Haar dag school en vier dagen werk op de dagbesteding. Haar wekelijkse streetdance, afspraken met vriendinnen.

Door corona, zeiden we. Dat woord had ze al gehoord op het roze radiootje op haar kamer. Dan word je ziek, specificeerden we. Dat begreep ze wel, ze heeft vroeger vaak in het ziekenhuis gelegen. ‘Wil niet ziek zijn’ riep ze overstuur.

In de periode dat haar school en werkplaats keramiek en horeca voor mensen met een zorgvraag nog open waren had ze al een voorproefje gehad. Langs aangegeven lijnen en pijlen lopen. Ver van elkaar vandaan zitten. Vaak je handen wassen. Niet knuffelen. Elkaar groeten met de ellebogen tegen elkaar. Dat laatste deed ze met verve, het meisje dat zo graag aanraakt en wordt aangeraakt.

Toen het thuis-zijn vanaf begin april langer duurde dan een gewone vakantie, begon Pippa te veranderen. Ze zat vooral op haar bed, haar lange steile donkerblonde haar hing langs haar gezicht, haar zachte ronde trekken oogden gespannen, de lichtjes in haar ogen dof. Uit haar kast koos ze geen vrolijk gekleurde kleding, maar donkere stukken, alsof ze in de rouw was. Haar alerte lijf werd traag en onwillig. Ze danste niet meer en stukje bij beetje doofde haar taal uit.

Stilte. We deden er alles aan haar te laten praten. Trekken, duwen, enthousiasmeren, troosten, boos worden, grapjes maken. Ze bleef stil. ‘Misschien praat Pippa niet meer omdat praten voor haar geen zin heeft’, opperde haar jongere broer. ‘Mensen verstaan haar vaak toch niet.’ Een vriend gebruikte de woorden ‘trauma’ en ‘depressie’.

Haar somberheid was erger dan de stilte. We masseerden haar en lieten haar masseren, omdat we dachten dat ze aanraking miste. Dat vond ze fijn, maar ze bleef gespannen. Pippa was altijd al gevoelig voor harde geluiden, maar nu waren alle geluiden te veel. Ze luisterde nog wel naar de radio, maar draaide het geluid zo zacht dat het nauwelijks de luchtdruk beroerde. Haar vijftienjarige zus en dertienjarige broer, die thuisonderwijs moesten volgen, liepen rond op kousenvoeten anders zou Pippa overstuur raken. Al dit inhouden gaf onderlinge ruzies die vanwege lawaai uit den boze waren en dus vaak sissend werden gevoerd.

’s Nachts lag ik wakker. Wordt dit ooit beter? Het ergste was als ik aan mezelf toegaf dat Pippa steeds meer een plicht was geworden. Dat ik wel liefde voelde, maar nauwelijks plezier had om bij haar te zijn. Hoe onvoorwaardelijk was mijn liefde dan eigenlijk? Zat haar waarde dan toch in leuk zijn en doen?

De stilte en somberheid van Pippa hadden ook een weerslag op mensen buiten ons gezin. Ze was niet meer het meisje dat altijd in was voor een grapje. Bellen met haar werd ingewikkeld. Pippa hield tijdens het facetimen in doodse stilte de telefoon op haar voorhoofd gericht. Een van mijn zussen had er iets op gevonden. Terwijl ze tegen het voorhoofd met een rimpeltje en sproetjes aankeek, stelde ze gesloten vragen. ‘Heb je lekker gegeten, Pippa?’ ‘Heb je met papa boodschappen gedaan?’ Het voorhoofd knikte of schudde nee.

Mijn man Edwin en ik vinden het allebei moeilijk om bij vrienden en familie om hulp te vragen, maar nu deden we het toch. Ik stuurde een mailtje aan een goede vriend waarin ik vertelde over Pippa’s situatie. Deze vriend, verhalenverteller en stemcoach Pete Pronk, had altijd al een zwak voor haar en zij voor hem. In het verleden hebben ze op feestjes samen opgetreden als Pete Piraat en prinses Pippa, hij vertellend, zij tokkelend op de ukelele. Ze improviseerden alles terwijl het door de vreemde logica leek alsof het weken was voorbereid. Hij kwam langs, hoorde ons verhaal aan en zei eenvoudig dat hij wilde helpen, want ‘ik hou van Pippa’. Vanaf toen kwam hij elke woensdag trouw langs. Stipt om vijf uur stapte hij de auto uit, met zijn lange witte haar en een lichtbruine koffer in de hand. Hij deed zijn puntige slangenleren schoenen uit en zette die naast de donkerrood fluwelen laarsjes van Pippa. Dan gingen ze samen naar de werkkamer, niet om te werken en therapie wilde hij het al helemaal niet noemen. Nee, ze gingen op reis naar een onbekend land. In zijn koffer zaten verschillende muziekinstrumenten en tekenpapier, maar ze zouden wel zien wat ze gingen doen Hij was gewoon bij haar, op die donkere stille plek waar ze zich bevond. Soms maakten ze heel zachte muziek op trommels en haar ukelele. Hij fotografeerde haar wel eens en op sommige foto’s zag je de hopeloosheid in haar ogen. Maar in diezelfde ogen wel een klein vonkje op woensdagmorgen als we vertelden dat Pete weer zou komen.

Meer jongeren met Down bleken het moeilijk te hebben in deze tijd. Via de ouders van een van hen kwamen we op het spoor van de Vlaamse orthopedagoog Karel de Corte, gespecialiseerd in de ontwikkeling van jongvolwassenen met Down. Hij vertelde hij ons via het zoomscherm dat we Pippa het beste zouden helpen door haar te accepteren zoals ze op dat moment was. Hetzelfde als wat Pete al deed, maar voor ouders niet gemakkelijk. We hoefden heus niet alles van haar te slikken en we mochten ook echt opkomen voor onze andere twee kinderen, maar het zou goed zijn als Pippa zou voelen dat wij wel een basisacceptatie hadden. Hij vertelde verder dat veel mensen met Down gericht zijn op het plezieren van anderen, daar halen ze levensvreugde uit. Hij vermoedde dat ze op het moment niets meer te geven had omdat ze als adolescent, met al verwarrende gevoelens vandien, te maken had met een ingrijpende verandering die ze niet kon plaatsen. Maar dat ze nog steeds onze verwachtingen oppikte en heus voelde dat we het liefst weer een lachende en dansende Pippa hadden. Na het gesprek keken Edwin en ik elkaar aan. We waren geraakt door hoe hij een lans had gebroken voor onze stille dochter. Ook had hij ons tijdens het gesprek zelf erkenning gegeven door te zeggen dat je het als ouder gauw goed doet, dat perfectie onmogelijk is.

Diep van binnen was ik ervan overtuigd geweest dat ik iets verkeerds deed, anders was ze niet zo lang en zo diep ongelukkig. Zat ik in deze vreemde periode teveel bovenop haar of liet ik haar juist teveel aan haar lot over? Haar aanhoudende stilte en somberheid riepen bij mij schuldgevoel op en de noodzaak het op te lossen Het gesprek met de orthopedagoog herinnerde me eraan dat ik natuurlijk een belangrijke invloed heb op het wel en wee van mijn kinderen, maar dat ze ook hun eigen seizoenen beleven.

Na het telefoongesprek liep ik naar Pippa’s kamer waar ze, zoals meestal, op bed zat. Ik nam plaats naast haar op het vrolijke oranje met wit gebloemde dekbed. Stilte, behalve de ijle klanken van haar favoriete radiozender Caribbean FM. Eigenlijk ook wel lekker rustig, dacht ik en een diepe zucht ontsnapte me. Pippa keek me aan. Heel lang. Ik keek terug. Verbeelde ik het me of zat er meer rust in haar blik?

We vertelden onze andere twee kinderen over het consult met de Vlaamse orthopedagoog. Net als wij begrepen ze nu beter dat Pippa niet bezig was met aandacht trekken of manipuleren. ‘Aaah’, zeiden ze beiden en ik bewonderde ze om hun inlevingsvermogen dat al te vaak op de proef werd gesteld. Pippa bleef zwijgen, maar oogde ontspannener. Daardoor werd haar stilte voor mij soms zelfs inspirerend. Woorden, waarom hebben we er zoveel nodig, vroeg ik me af.

Gelukkig was na de eerste lockdown Pippa’s werkplek deels heropend en bleef dat zo tijdens de tweede. ‘Wanneer gaat ze weer praten?’ vroegen haar collega’s in het begin dagelijks. ‘Geen idee’, zei ik. Maar al snel was haar stilte voor hen een gegeven, ze bleven haar even aardig vinden.

Het ging geleidelijk, maar onze vriend Pete zag tijdens zijn ‘reis’ met Pippa steeds vaker een danspasje dat ze niet kon binnenhouden of hij hoorde kort haar lach ontsnappen.

De omstandigheden in haar leven waren beter geworden, wij reageerden ook beter, maar tegelijkertijd was er, denk ik, ook iets autonooms in haar gaande dat ik alleen maar kan vergelijken met de natuur; het sneeuwklokje dat door de sneeuw groeit.

Rond de jaarwisseling klonk overal de hoop dat 2021 een beter jaar zou worden. Als het ging om besmettingscijfers en bewegingsvrijheid viel dat vies tegen. Maar in ons huis gebeurde er op een hele gewone zaterdag in januari iets wonderlijks. Pippa was mee boodschappen wezen doen met Edwin. Toen ze binnenkwam door de voordeur, liep ik haar in de gang tegemoet. Volkomen onverwacht begon ze hardop te zingen ‘In de maneschijn’, het eerste liedje dat ze als klein kind leerde. Die stem na ruim een half jaar weer te horen, het leek of ik droomde.

Ik deed mijn best normaal te reageren, want stel dat ik met een gillend enthousiasme haar woorden op de vlucht zou jagen. ‘Hee, dat liedje heb ik lang niet gehoord, Pippa’, zei ik dus blij, maar ingetogen. Ze leek zelf ook een beetje beduusd.

Bij begeleiders, vrienden en familieleden zag ik tranen in de ogen toen ze Pippa voor het eerst weer iets hoorden zeggen. Haar stilte had iedereen nog dieper geraakt dan ik wist. Op haar werk zetten ze ‘In de maneschijn’ op de playlist, het werd een geuzenlied.

In het kielzog van dit eerste zinnetje kwamen dagelijks nieuwe oude woorden tevoorschijn, zoals ‘scheet’, ‘kakkerlak’ en ‘hou je bek’ (uit een liedje van Kinderen voor Kinderen). Nieuw was ‘thank you’, in plaats van haar normale ‘dank je’, misschien had ze dat in haar stille tijd opgepikt uit een Netflix-serie. Mensen reageerden beter op haar en daar werd ze zelf ook blijer van. Met woorden kon ze ook beter voor zichzelf opkomen. Toen ik een keer te lang op haar kamer bleef hangen, kreeg ik een gedecideerd ‘wegwezen’.

Haar woorden brachten ook weer meer verschillende emoties mee. Het ene moment kon ze hard huilen om het een paar minuten later weer uit te schateren. En dat doet ze nog steeds. Maar wat er uit komt, blijft in elk geval niet binnen. Pippa is steviger en dat geeft de rest van de familie meer zuurstof. Soms komen er bij ons ook resten vermoeidheid en frustratie uit van die tijd vol spanning en op onze tenen lopen.

Maar het was niet alleen slecht. Door Pippa’s radicale zwijgen hebben we met het hele gezin dichtbij een onverklaarbaar mysterie geleefd. Het mysterie van de stilte van Pippa.

Jong en oud… wat bezielt ons? 25 april 2021 ‘Songs in the key of life’

Wat bezielt deze ruim 72 jarige man om met een vrouw van middelbare leeftijd en twee jonge mensen, zij 22 en hij 20, al zoomend een dienst voor te bereiden? Het antwoord ligt besloten in muziek, in verhalen en in de liefde.
Maar laat ik ons eerst aan jullie voorstellen.
Pauline, beter bekend als Pien. Ik omschrijf haar als levenslustig, enthousiast, creatief, betrokken. Daarnaast heeft zij ook een verstilde kant welke minstens zo kleurrijk is. Als pedagogisch medewerker bij BLOS kinderopvang ontplooit ze met vreugde haar talrijke kwaliteiten.
Mirjam, jong en ambitieus, studerend aan de UVA, wiskunde en politicologie. Een weg zoekend in deze coronatijd, hoe het op afstand studeren vol te houden, het missen van echt contact met medestudenten, het staan voor keuzes. Ik ervaar haar als moedig en liefdevol.
Teun, al jong toegelaten aan het conservatorium Amsterdam. Briljant gitarist, hij straalt aan alle kanten muziek uit en zoekt én vindt al vallend en opstaand zijn weg. Hij raakt me door z’n oprechtheid en het lef om kwetsbaarheid vorm te geven.
Pete, een oude indiaan, reizende in een onbekend landschap na bijna een halve eeuw samen met Lida te zijn geweest. Voedt zich met beelden en verhalen en ziet zichzelf met verwondering in de ogen van de ander.

Gevieren zijn we nu al een paar maanden bezig met de invulling van de dienst op 25 april. In alle rust hebben we elkaar deelgenoot gemaakt van hoe het is om als jongere, middelbare en oudere in deze huidige tijd te leven. Om vervolgens ieder een lied te kiezen, een ‘song in the key of life’ welke duidelijk maakt wat ons bezielt en inspireert. Die stukjes verhaal en de gekozen liederen, live gezongen, willen we graag met jullie delen. We vertrouwen er op dat het live zingen eind april ook weer kan, misschien zelfs wel met een aantal van jullie in de kerkbanken; hoe dan ook zoomen we anders graag bij jullie naar binnen.

Omtrent wat ons bezielt wil nog ‘iets’ benoemd worden: de liefde! Gaandeweg werd duidelijk dat we, jong en oud, verhalen en liederen inbrachten die getuigen van liefde. Hoeveel we ook verschillen in leeftijd, in wel of niet horende bij een kerk, denker, dromer, zoeker, ziener, dom of heel wijs zijn, gaat het in de kern altijd om elkaar in liefde te mogen en kunnen zien. Zeg maar zoiets als heb je naaste lief als jezelf. Makkelijker gezegd dan gedaan maar laat het daar zondag 25 april nou net over gaan. De (zoom)deur staat open voor ieder wie er bij wil zijn. Want dit is de wereld, welkom iedereen!

Wanneer je ook zin hebt om aan een dienst in deze serie mee te doen geef je dan op bij Ellen Koedijk, ellen@koedijk.net . De overige 2 diensten zijn op 13 juni (voorganger Riekje van Osnabrugge) en 19 september (voorganger Roos Fountain). Voor de dienst van 13 juni zoeken we nog iemand tussen de 15en 30 jaar en iemand tussen de 30 en 50 jaar. Voor de dienst van 19 september zoeken we nog iemand tussen de 15 en 25 jaar en iemand boven de 70 jaar.

Benieuwd hoe de voorbereiders van de eerste ‘Songs in the key of life’ dienst hebben ervaren?
Kijk dan hier www.keizersgrachtkerk.nl/kerkdiensten/ervaren/622-voorbereidingsgroep-songs-in-the-key-of-life